Inleiding
Ruimte
De druk op de ruimte is hoog. Ruimteclaims van woningbouw, energie, defensie, waterveiligheid, klimaatadaptatie, natuurontwikkeling, bedrijvigheid en verduurzaming van de landbouw noodzaken ons goede ruimtelijke afwegingen te maken met een toenemende complexiteit. Daarbij staat het Groninger landschap centraal. Dit landschap is waardevol door zijn uniciteit en diversheid. Het zijn landschappen die bepalend zijn voor de kwaliteit van de leefomgeving in onze provincie. In de nieuwe Provinciale Omgevingsvisie legt u de keuzes op hoofdlijnen vast. In de visie die we uw Staten daartoe voorleggen streven we brede welvaart in 2050 na.
Regie op Ruimte
De ruimteclaims houden zich veelal niet aan gemeentegrenzen, zijn vaak onderling concurrerend en hebben invloed op de ruimtelijke kwaliteit en het karakter van onze provincie. Bovendien is het Rijk voor een aantal ruimtelijk belangrijke onderwerpen het bevoegd gezag. Dit vraagt om een heldere visie die de provincie Groningen in staat stelt regie te voeren op de ruimte. Het betekent dat we inzicht moeten hebben op de ontwikkelingen, dat we afstemmen met belanghebbenden, gemeenten, waterschappen en het Rijk en we staat zijn te onderhandelen waar ruimtelijke provinciale belangen in het geding zijn. We regisseren de verschillende ruimteclaims en zijn in staat te prioriteren en waar mogelijk te combineren.
Ruimtelijke kwaliteit
Het helpen realiseren van deze opgaven is een deel van onze taak en die voeren we op een wijze die bijdraagt aan een kwalitatief hoogwaardige leefomgeving voor onze inwoners. Ruimtelijke kwaliteit is hiermee een belangrijk onderdeel van deze leefomgeving én de leefbaarheid voor de Groningers. Via het beleidsprogramma Ruimtelijke kwaliteit en Landschap en de uitvoeringsagenda Mooi Groningen werken wij samen met onze partners aan projecten en instrumenten om de ruimtelijke kwaliteit te versterken en de identiteit van onze provincie te behouden. Grote ruimtelijke vraagstukken en gebiedsopgaven pakken wij met ontwerpkracht integraal aan. Hiermee komen wij tot de juiste afwegingen die bijdragen aan onze doelen en brede welvaart.
Wonen
We bereiden ons voor op de nieuwe taken die vanuit de Wet versterking regie volkshuisvesting op ons afkomen. Belangrijk onderdeel daarvan is het opstellen van een provinciaal volkshuisvestingprogramma onder de Omgevingswet, die we verankeren in onze nieuwe provinciale Omgevingsvisie. Mede door dit provinciale volkshuisvestingsprogramma voert de provincie regie op de volkshuisvesting.
Bedrijvigheid
Bedrijven met een kleinere ruimtevraag kunnen terecht op bestaande bedrijventerreinen. We ondersteunen gemeenten en bevorderen de revitalisering en herstructurering van hun (regionale) bedrijventerreinen. Om invulling te geven aan de vraag naar vestigingslocaties van grootschalige en hoogwaardige industrie, zetten we in op clustering in vijf bovenregionale economische clusters met elk een eigen profiel: Eemshaven/Oostpolder, Oosterhorn-Delfzijl, Westpoort-Groningen, Ter Apel - Zuid-Groningen en tussen Hoogezand, Winschoten en Veendam. Als er noodzaak en behoefte is aan uitbreiding van deze terreinen op basis van de uitkomsten van gezamenlijke verkenningen, dan doen wij dit door een gebiedsgerichte aanpak en open planprocessen.
Gebiedsontwikkeling Oostpolder
De ontwikkeling van de Oostpolder (uitbreiding van de Eemshaven) is op deze wijze aangepakt. Met de vaststelling van het Provinciaal Inpassingsplan (PIP) ronden we de planuitwerkingsfase af, en start de fase van uitvoering. Voor deze uitvoeringsfase wordt bij vaststelling van het PIP een Grondexploitatie (GREX) geopend. Met de ontwikkeling van de Oostpolder zorgen we voor werkgelegenheid voor onze inwoners en versterken we de regionale economie en de leefbaarheid in Noordoost-Groningen, en voeren we regie op ruimteclaims in het gebied.
NOVEX-gebied Groningen - Masterplan Zeehavens
In het gebied van de stad Groningen, Hoogezand-Sappemeer tot en met Delfzijl, de Eemshaven en daarachter de Wadden als Unesco/Natura 2000-gebied, is sprake van een grote stapeling van maatschappelijke, economische, landschappelijke, infrastructurele en ruimtelijke opgaven. Van lokale, regionale en (inter)nationale aard. Daar komen de agenda's van Nij Begun nog bij. Dat maakt een gebiedsgerichte aanpak, integrale afweging, ordening en prioritering van verschillende opgaven en één gezamenlijk perspectief van alle overheden noodzakelijk. Dit was de reden waarom het gebied in 2022 als NOVEX-gebied is aangewezen. De overheden hebben afgesproken om toe te werken naar één gezamenlijk gebiedsperspectief waarin het NOVEX-gebied Groningen en Masterplan Zeehavens (onderdeel Nij Begun) worden gecombineerd. Zo kan samenhang worden aangebracht, kansen worden benut om het beste te bereiken voor de inwoner, het gebied, Groningen en Nederland.
Water en klimaatadaptatie
Op het gebied van water zetten we ons ervoor in dat iedereen veilig en gezond kan leven en werken in de provincie Groningen. Dat doen we samen met waterschappen, het drinkwaterbedrijf, gemeenten, het Rijk en vele andere partners. Daarnaast houden we toezicht op de uitvoering en voortgang van het regionale waterbeleid van de waterschappen.
De afgelopen eeuwen heeft de mens met technische ingrepen het water- en bodemsysteem naar de hand gezet. Maar de zeespiegel stijgt, het land daalt en het weer wordt steeds extremer. Mede door deze effecten van klimaatverandering lopen we tegen economische en technische grenzen aan bij de (her)inrichting van onze provincie. We moeten ons aanpassen aan deze veranderingen: dit noemen we klimaatadaptatie. Het Rijk heeft in de NOVI (Nationale Omgevingsvisie) en de rijksbrief 'Water en Bodem Sturend' aangegeven water en bodem sturend te laten zijn voor een gezond milieu en een klimaatbestendige inrichting van Nederland. De volgende uitgangspunten zijn van belang: veiligheid tegen overstroming, borging van de waterkwaliteit, blijvende beschikbaarheid van voldoende zoet water, het tegengaan van verzilting en herstel van de grondwaterstand.
Klimaatadaptatie en water en bodem sturend zijn belangrijke ingrediënten voor de Omgevingsvisie, de uitwerking van de NOVEX (Nationale Omgevingsvisie Extra) en de gebiedsplannen voor het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG).
Sinds 2022 werken we als provincie in de werkregio Groningen/Noord-Drenthe samen met gemeenten, waterschappen en waterbedrijven aan een klimaat adaptieve regio. Hiervoor is een uitvoeringsagenda tot en met 2027 vastgesteld. De provincie coördineert deze samenwerking. Er wordt kennis gedeeld op het gebied van het toepassen van de principes van Water en bodem sturend, de landelijke maatlat groene gebouwde omgeving en het ruimtelijk afwegingskader klimaat-adaptieve gebouwde omgeving. Maar ook op het gebied van het gezamenlijk werken aan communicatie en bewustwording, waterbesparing, klimaatbestendige bedrijventerreinen en het stedelijk gebied als spons inrichten. Tevens worden concrete klimaatadaptatiemaatregelen uitgevoerd in samenwerking met de regiopartners. Deze zijn deels gefinancierd met behulp van Impulsgelden van het ministerie van IenW.
Waterveiligheid
We werken aan een robuust en klimaatbestendig watersysteem, dat inwoners beschermt tegen wateroverlast en overstromingen. De waterschappen versterken de waterkeringen als ze niet meer aan de veiligheidsnormen voldoen. Ook voeren ze de laatste Droge Voeten -maatregelen uit. Wij zien erop toe dat dit goed gebeurt. En in het Deltaprogramma Waddengebied werken we samen met anderen in het gehele Waddenkustgebied aan waterveiligheid.
Waterkwaliteit
We zijn verantwoordelijk voor een goede (ecologische) kwaliteit van alle Groningse oppervlakte- en grondwaterlichamen die op grond van de Kaderrichtlijn Water zijn aangewezen. In alle overige wateren moeten we een goede waterkwaliteit zien te behalen. Dankzij monitoring van het waterschap zien we onder andere bedreigingen van nieuwe verontreinigende stoffen zoals microplastics, medicijnresten en zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) op ons afkomen. Ook wijzen we jaarlijks de zwemwateren binnen de provincie aan en zijn we hierbij verantwoordelijk voor de veiligheid.
Beschikbaarheid drinkwater en zoetwater
De zoetwatervoorziening staat onder druk, met name door de klimaatverandering. Het wordt steeds lastiger om op elk moment overal voldoende zoetwater beschikbaar te hebben. Samen met de andere belanghebbenden werken we aan de waterverdeling rond het IJsselmeergebied. Dit doen we vanuit de basis die is gelegd in het Nationale Deltaprogramma. In geval van ernstige droogte treedt de gezamenlijk overeengekomen verdringingsreeks in werking, die bepaalt hoe we het schaarse water verdelen. We stimuleren dat in de industrie en de landbouw gebruik gemaakt wordt van oppervlaktewater in plaats van drinkwater. We beoordelen of grondwater kan worden onttrokken voor toepassingen door industriële bedrijven en het drinkwaterbedrijf. Omdat het grootste deel van ons water wordt gewonnen uit grondwater, houden we het grondwater zo schoon mogelijk en werken we aan voldoende voorraden. We hebben ASV (Aanvullende Strategische Voorraden) nodig. In 2024 is de plan-m.e.r. procedure gestart rond de in 2022 aangewezen zoekgebieden. Het is de bedoeling dat dit in 2025 uitmondt in het opnemen van één of enkele van deze zoekgebieden als ASV in de Provinciale Omgevingsverordening.
Regionaal Waterprogramma
In 2024 hebben we het Regionaal Waterprogramma (RWP) vastgesteld: Programma Water 2024. Dit is een verplicht instrument uit de Omgevingswet, waarin we beschrijven op welke wijze we de komende jaren de wateropgaven invullen en (laten) uitvoeren. Na vaststelling van de nieuwe Omgevingsvisie in 2025, volgt de volgende versie van het Programma Water, waarin het nieuwe waterbeleid is uitgewerkt.